Tüp Bebek Aşamaları

Tüp bebek tedavisi ekibin ve çiftin katılımını gerektiren uzun ve yorucu bir süreçtir. Bu alanda yaşanan anlamlı gelişmelere rağmen maalesef tedaviye başlayan her çiftte gebelik elde edilmesi olanaksızdır. Tedavinin başarısı direkt olarak kadının yaşına ve yumurtalık rezervine bağlıdır.

Yeterli sayıda yumurta üreten ve 35 yaşından küçük kadınlarda 3 tedavi siklusu sonrası toplam gebelik beklentisi %80 civarındadır. Bir başka deyişle tedaviye başlayan 100 çiftten yaklaşık 80 tanesinin 3 deneme sonrası çocuk sahibi olmaları beklenir.

Buna karşılık 35 yaşından büyük kadınlarda ve özellikle yumurtalık rezervinin azaldığı durumlarda sonuçlar can sıkıcı olabilir. Toplam gebelik oranları 35 yaşından sonra hızla azalarak 40 yaşından sonra %20’nin altına inmektedir.

Tüp bebek tedavileri 3 temel adımdan oluşur. Tedavi yumurtalıkların çok sayıda yumurta hücresi üretmeleri amacıyla uyarılması ile başlar. Sonraki adım ise bu yumurtaların toplanması ve embriyo oluşturmak üzere döllenmesidir. Döllenmeden sonra embriyolar annelerinin rahmine transfer edilecekleri ana kadar 2-5 gün süreyle laboratuvardaki inkübatörlerde saklanırlar. Transferden 12-14 gün sonra gebelik testi yapılır.

Tedavi protokollerinin standart olmasına rağmen gebelik sonuçlarında, laboratuvar koşulları, tıbbi ekibin deneyimi ve embriyo transfer politikalarından köken alan büyük farklılıklar bulunur. Tüp bebek merkezleri rakipleri ve hastalar tarafından daha fazla sayıda embriyo transfer etmeleri için baskı altındadırlar. Ancak bu durum çoğul gebelik oranlarında tehlikeli bir artışa neden olmaktadır. Pek çok Avrupa ülkesinde ve Avustralya’da bir hastaya transfer edilebilecek embriyo sayısını kısıtlayan yasal zorunluluklar mevcuttur. Türkiye’de de yasal düzenlemeler fazla sayıda embriyo transferini engellemektedir. Kadın yaşı 35 in altında ise, ilk 2 uygulamada sadece bir embriyo transferi yapılabilir. İlk iki uygulamadan sonra 2 embriyo transferi mümkündür. 35 yaşın üzerinde 2 embriyo transfer edilebilir. Hiçbir koşulda Türkiye’de ikiden fazla embriyo transfer edilemez.

YUMURTALIKLARIN UYARILMASI

Tüp bebek tedavisindeki temel amaçlardan biri gebelik şansını artırmak için birden fazla yumurta hazırlamaktır.  Normal koşullarda kadın yumurtalıklarında her ay bir yumurta hazırlanır.  Eğer çiftlerden herhangi birinde, gebelik şansını azaltan bir sorun yoksa, bu bir yumurta ile %25 gebelik oluşur.  Oluşan gebeliklerin hepsi kusursuz değildir, bir kısmı sağlıklı bir bebek oluşumuna izin vermeyecek hatalar içerebilir.  Bu hatalı gebelikler düşük ve benzeri yollarla kaybedilir, sonuçta %20civarında bir doğum oranı ortaya çıkar.

Tüp bebek tedavileri doğal gebeliklere göre zor, sıkıntılı, pahalı yöntemler olduğu için, gebelik oranını artırmak amacıyla birden fazla yumurta hazırlanır.  Yumurta hazırlarken bazı temel prensipler göz önünde tutulmalıdır, bu prensipleri şöyle özetleyebiliriz:

  • Elde edilecek yumurta sayısı ideal sınırlarda olmalıdır, aşırı yumurta gelişimi, hiperstimulasyon sendromu diye adlandırdığımız, kadın açısından bazen çok tehlikeli sonuçlara neden olabilecek bir klinik tabloya yol açabilir.  Bu konuda dikkatli olmak gerekir, genelde 10 -15arası bir sayı uygundur.
  • Yumurta gelişim sırasında erken yumurtlama olayının önüne geçmek gerekir, bunun için beynin ilgili bölgelerinin bizim kontrolümüz dışında çalışmasına engel olmalıyız.
  • Yumurta gelişimi sırasında yumurta kalitesinin ve gebelik oranlarının düşmesine neden olan erken luteinizasyon olayının önüne geçmeliyiz.
  • Yumurtaları vücut dışına almaya karar verdiğimizde, işlemi yaptığımız saate, olgunlaşmasını tamamlamış ve döllenmeye hazır yumurtaları bulabilmeliyiz.
  • Yumurtalar senkron büyümelidir.

Yumurta hazırlarken kullandığımız tedavi yöntemleri, kısa ve uzun protokol olmak üzere iki temel gruba ayrılır.  Kadının yaşı, yumurtalık rezervi ve klinisyenin tercihine göre bunlardan birisi seçilir.


YUMURTALARIN TOPLANMASI

Yumurtalar gelişimlerini tamamladıktan sonra vajinal yoldan ultrason gözlemi altında toplanır. Bu işlem ağrılı olduğu için genel anestezi altında yapılır.

Yumurta toplama işlemi genellikle 5-20 dakika arasında tamamlanır. Hasta uyandıktan sonra yaklaşık 30-60 dakika içerisinde ayağa kalkıp gidebilecek hale gelir.

DÖLLENME

Yumurta toplama işleminin ardından kadından alınan yumurta ve erkekten alınan spermler laboratuvar ortamında döllenir. İki türlü dölleme yöntemi vardır.

  • Spermlerle yumurtalar bir araya bırakılırlar. Spermler yumurtaları kendileri döllerler. Buna klasik tüp bebek denilir.
  • Her bir yumurta içine bir tane sperm mikroskop altında, özel yöntemlerle yerleştirilir. Buna intrastoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI) veya kısaca mikroenjeksiyondenilir. Sperm sayısının çok az olduğu, sperm işlevlerinin bozuk olduğu veya açıklanamayan infertilite durumlarında mikroenjeksiyon (ICSI) tercih edilmelidir.

İşlemden 16 – 18 saat sonra döllenme olup olmadığı kontrol edilir.

EMBRİYO TRANSFERİ

Embriyo transferi tüp bebek tedavisinin son basamağıdır. Hastanın durumuna göre 2, 3, 5 günlerde yapılır. Yine hastanın durumuna göre transfer edilecek embriyo sayısı değişir. 35 yaşın altındaki kadınlarda bir adet embriyo transferi yapılır. İki defa tek embriyo transferi ile gebe kalamayan kadınlarda iki adet embriyo transfer edilebilir. 35 yaşın üzerindeki kadınlarda iki adet embriyo transfer edilebilir. Türkiye’de hiçbir koşulda ikiden fazla embriyo transferi yapılamaz.

Embriyo transferi karından ultrasonografi eşliğinde yapılır. Bu nedenle mesanenin bir miktar dolu olması gerekir. Ağrısız bir işlem olduğu için anesteziye gerek yoktur.

İşlemden sonra hastanın 30-60 dakika arasında istirahati gerekir. Ardından günlük aktivitelerine devam edilebilir. Bazı tüp bebek klinikleri transferden sonra gebelik testi yapılana değin hastalara istirahat önermektedir. Transferden sonra bu boyutlarda yatak istirahatinin gerekli olduğunu gösteren hiçbir kanıt yoktur.